Programma
09.00 u Onthaal met koffie
09.30 u Verwelkoming
09.45 u Introductie door dr. Hilde Van Houte
10.45 u Werkwinkel 1
12.45 u Middagpauze met broodjesmaaltijd
13.45 u Werkwinkel 2
15.45 u Einde
Werkwinkels
Werkwinkel 1: De andere kant van STEM? Mysterie, fantasie en
grote ideeën, … (Hilde Van Houte)
Hilde Van Houte is doctor in de farmaceutische wetenschappen en docent aan de Artevelde-hogeschool, opleiding Bachelor in het kleuteronderwijs. Zij is tevens hoofdpromotor van ODC Quest, het onderzoekscentrum dat een onderzoekende houding wil stimuleren en
onderhouden bij kinderen, jongeren en volwassenen. Hilde Van Houte is
mede-auteur van onder meer de boeken Zin in wetenschappen, wiskunde en techniek en Jonge kinderen, grote onderzoekers. En de leraar?’
In deze sessie gaan we aan de hand van mystery boxes op zoek naar wat wetenschappers eigenlijk doen. We leggen een STEM-kant bloot die velen van ons niet kennen op basis van eigen onderwijservaringen. Aan de hand van dialoog en debat – essentieel wat STEM betreft – laten we een meer subjectieve kant zien. Sommige spreken zelfs van een vrouwelijke kant. Inzichten in Nature of Science en Big Ideas kunnen kinderen en jongeren helpen en vertrouwen geven om zelf tot ontdekkingen en inzichten te komen in de complexe fysische wereld. Meer nog, ook voor leraren die zichzelf niet hoog inschatten wat STEM-kennis betreft, kunnen deze inzichten een verademing zijn en zelfvertrouwen geven. We sluiten de sessie af met enkele goede praktijkvoorbeelden uit het kleuteronderwijs. De basis van onder meer inzichten in modellen, patronen, het subjectieve van wetenschap wordt immers in het kleuteronderwijs gelegd.
Werkwinkel 2: Na ‘technische geletterdheid’ een stapje verder… (Pascal Lagaet en Marleen Desmet)
Kijken we met de ogen van kinderen naar de wereld? Luisteren we naar hun vragen? Nemen we de tijd om op onderzoek te gaan? Helpen we hen uitdrukken wat ze denken? Durven we de kinderen laten mislukken? Dit zijn enkele van de vele vragen die in de reflectie-instrumenten zijn opgenomen.
In deze sessie willen we
-
de reflectie-instrumenten bij het referentiekader STEM leren kennen.
-
de mogelijkheden bespreken om deze instrumenten te benutten en af te stemmen op maat van de school.
-
samen strategische vragen opbouwen voor STEM in het kleuteronderwijs.
-
nog te overwinnen knelpunten en drempels voor de praktijk formuleren.
Werkwinkel 3: Ik ben een echte uitvinder, weet u dat? De onderzoekende houding van kleuters stimuleren in wiskundige activiteiten. (Marleen Duerloo en Annemie Mercx)
Marleen Duerloo is pedagogisch begeleider voor VVKBaO, leergebied wiskunde. Samen met Annemie Merckx gaf ze in oktober 2014 sessies in Zambia over wiskundige initiatie.
Annemie Merckx is lic. in de wiskunde. Zij was gedurende 4 jaar assistente aan de afdeling “Sterrenkunde en statistiek” (RUG) en vervolgens 9 jaar leerkracht informatica in de Vrije Handelsschool Sint-Joris in Gent. Nu is ze ruim 20 jaar lector wiskunde en ICT aan hogeschool Odisee in Aalst (vroegere KAHO), in de opleiding Bachelor Kleuteronderwijs.
De meeste kleuters zijn van nature uit onderzoekers. We kunnen deze houding aanwakkeren door het gepaste materiaal aan te bieden en onderzoeksvragen te stellen. Hoe kunnen we kleuters stimuleren om zelf op zoek te gaan naar oplossingen voor een probleem? We bekijken enkele voorbeelden binnen de verschillende domeinen in het leergebied wiskunde:
- Getallen: hoe vergelijken we met kleuters grote aantallen en hoe kunnen ze aantallen visualiseren?
- Meten: welke spelsituaties kan je creëren zodat kleuters uitgedaagd worden om te meten en te vergelijken?
- Ruimte: welk materiaal kan je aanbieden zodat kleuters zelf op onderzoek gaan?
Werkwinkel 4: Kleine kinderen, grote onderzoekers (Lieselot Verdonck)
Lieselot Verdonck is kleuteronderwijzer in basisschool De Palster in Moerbeke-Waas. Zij geeft les aan de oudste kleuters.
Zij was één van de leerkrachten die als co-onderzoeker participeerde in het PWO-project Eureka van de Arteveldehogeschool. Later resulteerde dit project in het boek Jonge kinderen, grote onderzoekers. En de leraar?. Als ervaringsdeskundige en kritische vriend nam ze ook deel aan andere PWO-projecten, onder meer Nature of Science. Lieselot was ook één van de leraren die deelnam aan het Europese onderzoeksproject Creative Little Scientists. Op basis van het onderzoek dat in dit project gebeurde, verscheen er ondertussen een artikel in Kleuters & ik. Ook in enkele Engelstalige publicaties wordt haar onderwijspraktijk erkend. Ze is tevens lid van de Community of Practice van het interENW-project STEM voor de basis.
“Ik ben nieuwsgierig welke kleur het zal worden.”
“Ik ben ook nieuwsgierig!”
“Bij jou zal het geel worden!” De kleuter wijst naar een andere kleuter die met currypoeder water aan het kleuren is.
“Het stinkt echt!” De beker met water wordt doorgegeven.
In deze sessie word je ondergedompeld in de dagelijkse praktijk van een onderzoekende derde kleuterklas. Laat je verbazen en inspireren door de kleuters. Ze kunnen veel meer dan je denkt op het vlak van STEM! Het maakt immers deel uit van hun manier van leven en werken. De rol van de leraar is er één van luisteren, observeren, inspireren en zelf onderzoeker te worden. Het is niet evident om als leerkracht op alles in te gaan wat kleuters aanbrengen. Maar hoe bewaak je dit proces?
Werkwinkel 5: STEM voor de kleuterklas via onderzoekend leren (Kristof Van de Keere & Stephanie Vervaet)
Stephanie Vervaet is lector wereldoriëntatie op VIVES campus Tielt en als onderzoeker verbonden aan het EC Onderwijsinnovatie, onderzoekslijn ‘wetenschappelijk denken’
Kristof Van de Keere is onderzoekscoördinator binnen het studiegebied Onderwijs van VIVES en als onderzoeker verbonden aan het EC Onderwijsinnovatie, onderzoekslijn ‘wetenschappelijk denken’.
Voor jonge kinderen kunnen STEM-activiteiten bijdragen tot de ontwikkeling van een aantal essentiële vaardigheden en het creëren van een positieve houding ten aanzien van wetenschap en techniek. Deze werkwinkel richt zich specifiek op het implementeren van zinvolle STEM-activiteiten in het kleuteronderwijs, en dit gebaseerd op de didactiek van ‘onderzoekend leren’.
In de werkwinkel wordt de didactiek van ‘onderzoekend leren’ geanalyseerd aan de hand van filmfragmenten waarin te zien is hoe talenten van kinderen met betrekking tot onderzoeken en ontwerpen gestimuleerd kunnen worden. Zo zal onder meer aangetoond worden dat verschillende factoren zoals de vragen van de leerkracht, het materiaal, de omgeving en de antwoorden van de kinderen elkaar sterk kunnen beïnvloeden en versterken.
Werkwinkel 6: Het STEM-verhaal van de school: voor en na (Christine Deschaumes en Jan Goethals)
Christine Deschaumes heeft de opleiding regentaat wiskunde – fysica – godsdienst gevolgd. Ze werkte 19 jaar in het secundair onderwijs als leerkracht wiskunde en PAV, voornamelijk binnen TSO en BSO. Sinds 2004 is ze directeur van Vrije Basisschool Gavere-Semmerzake.
Jan Goethals is al 13 jaar actief als kleuteronderwijzer in kleuterschool De Speelfontein in Vinderhoute. Sinds 2004 is hij ook directeur in de school.
Beiden werken intensief aan een STEM-beleid op school.
In deze sessie wordt de deelnemer meegenomen in het praktijkverhaal van beide scholen. Het doorlopen proces om STEM-onderwijs een plaats te geven in de scholen staat centraal.
Je krijgt een inkijk in de gevolgde projecten, nascholingen en thema’s waarmee ze in de klassen aan de slag zijn gegaan. Ze vertellen over de inzichten, kansen en moeilijkheden waarmee ze geconfronteerd worden.
“Het bewust worden dat we STEM-onderwijs best geïntegreerd aanbieden binnen bestaande BC’s groeide gaandeweg. Nu vertrekken we met onze kinderen uit verwondering en waarnemingen. Door vraagstelling en prikkelende materialen aan te bieden, stimuleren wij de kleuters om zelf creatief op onderzoek te gaan. Dat lukt ook met peuters heel aardig. Wetenschap en wiskunde maken wij nu samen met onze kleuters: spelend, in dialoog, kritisch, experimenterend en reflecterend.”
Werkwinkel 7: (W)onderzoek (Hilde Hendrickx)
Hilde Hendrickx is pedagogisch begeleider VVKBaO, leergebied wereldoriëntatie. Ze is tevens lid van de Community of Practice van het interENW-project STEM voor de basis.
Werk maken van STEM in de kleuterschool is kleuters uitdagen en verwondering opwekken. In deze werkwinkel vertrekken we van enkele aandachtspunten uit het STEM-reflectieinstrument.
We ontdekken hoe we in de kleuterklas met onderzoekstassen aan de slag kunnen.
Vanuit enkele voorbeelden zie je ook hoe bepaalde inhouden (concepten) al een plaats kunnen krijgen in de kleuterklas.