De deelnemers maken kennis met het model ‘Verbindend en Geweldloos Communiceren’ van Marshall Rosenberg. In de godsdienstles kan dit model gebruikt worden om dieper in te gaan op de belevingswereld van personages uit Bijbelverhalen, geloofsfiguren enz. waardoor de kinderen makkelijker zullen uitgenodigd worden te spreken over hun eigen leven. Dit model leert kinderen te spreken vanuit eigen gevoelens en behoeften, verantwoordelijkheid op te nemen voor het eigen leven en empathisch te luisteren en te communiceren met anderen. Het model is ook zeer efficiënt bij het hanteren van conflicten. Tijdens de sessie maken de deelnemers kennis met twee dieren die symbool staan voor Geweldloze Communicatie (giraf en jakhals) en oefenen ze op twee ‘hinkelpaden’ die kinderen op een speelse wijze vaardig maken om te spreken vanuit hun hart en empathisch te luisteren.

 Hedwig Berghmans is inspecteur-adviseur coördinator godsdienst met een grote passie voor al wat met Verbindende en Geweldloze Communicatie te maken heeft. Hij volgde opleidingen in Geweldloze Communicatie, Transactionele Analyse, NLP, meditatie, beweging en dans enz. Hij is auteur van het boek “Luisteren en spreken vanuit het hart” dat eind augustus 2015 verscheen bij uitgeverij Averbode. Hij is actief lid van Netwerk NVC (Nonviolent Communication) Vlaanderen. http://luisteren-en-spreken-vanuit-het-hart.com/

Samen onderzoeken we verschillende werkvormen om met kinderen te komen tot filosoferen. We ondervinden wat je als leerkracht kan doen om ondersteunend en helpend te zijn in het op gang brengen van dialoog. Hoe je met kinderen kan gaan nadenken over God proberen we uit in het theologiseren. Ook ontdekken we hoe je die gesprekken van oppervlakkig kan laten evolueren naar diepgaand. We staan ook stil bij waarom filosoferen en theologiseren met kinderen zo belangrijk is in hun levensbeschouwelijke en religieuze groei.

 Vanuit haar achtentwintigjarige praktijkervaring als leermeester RKG bouwde Agnes Vonckx haar expertise op in het filosofisch en theologisch op weg gaan met kinderen. Vandaag is zij als inspecteur-adviseur RKG actief in het aartsbisdom.

“Wat hoort er allemaal thuis in een godsdienstles?

Welke begin - en eindrituelen, verhalen, een verteltheater, vertelplaten, toneel, liedjes, muziek, stilte, dans… kan ik gebruiken?

Hoe maak ik mijn leerlingen nieuwsgierig…

Hoe start ik mijn les… welk ritueel gebruik ik om mijn les af te sluiten?

Wat met leerlingen die nood hebben aan een vaste structuur?

Wat zit er in de Jezusdoos of mijn speciaal koffertje? Een hoed met pluimen? Een koningsblauwe doek? Een boot… een matrozenhoed…

Hoe kunnen we vieren en bidden… een klasviering doen als afsluiter van een bepaald project?”

Wanneer je een antwoord zoekt op deze vragen, wil deze workshop voor jou concrete handvatten aanreiken om mee aan de slag te gaan.

 Ria Leonaers is leerkracht aan een school voor Buitengewoon Secundair Onderwijs Type 2, OV1. Zij heeft heel haar loopbaan godsdienst gegeven zowel in het BuBaO als in het BuSO.

Sinds 2011 is zij in het aartsbisdom deeltijds inspecteur-adviseur voor het Buitengewoon Onderwijs.

Hoe anders is anders? Zet eens een andere bril op.

De katholieke dialoogschool onthaalt gastvrij iedereen, van welke levensbeschouwelijke of religieuze achtergrond ook.

Via deze werkwinkel proberen we kritisch-creatief om te gaan met wat eigen en wat anders is, met wat verbindt en wat onderscheidt, om zo bij te dragen  aan een open, zinvolle, verdraagzame en duurzame samenleving, waar een plaats is voor iedereen – een wereld waar ook God van droomt. Iedere kleuter heeft een andere gevulde rugzak (andere huidskleur, taal, geaardheid, thuissituatie, talent, godsdienst) mee naar school en is daardoor uniek.

We doen enkele ‘anders dan anders’ waardevolle prentenboeken open.

Daarna worden de deelnemers ondergedompeld  in een divers aanbod van thema’s met uitgewerkte ervaringen en belevingen, Bijbelverhalen, Godsbeelden en /of Jezusbeelden, gebedjes, symbolen en rituelen.

Via die thema’s (doeken, water, kijk hoe mooi ik ben, helpende handen, rond indianen, jij bent er me eentje en muziek) werken we de levensbeschouwelijke diversiteit uit en zetten ook iedere keer een component in de kijker.

 An Declerck mocht als kleuteronderwijzeres met veel kleuters levensbeschouwelijk op weg gaan. Vandaag deelt ze die ervaringen als pedagogisch begeleider-nascholer godsdienst in de kleuterschool.

Vaak benaderen we Bijbelteksten vanuit het hoofd. We willen dat kinderen de bijbel begrijpen. Toch worden kinderen in eerste instantie ‘emotioneel geraakt’ door verhalen, woorden en zinsneden.

In deze workshop worden een reeks dynamische middelen aangereikt en actief beleefd, die kinderen helpen om het leven in een Bijbeltekst te activeren en om hun eigen ‘geraakt zijn’ in concreet gedrag om te zetten.

Aangeraakt worden, beleven, doorvoelen… en dat voorzichtig uiten in bewegingen, gedragingen, verhoudingen…om mogelijks ook beter te… begrijpen. Kom mee proeven… krijg goesting… wordt van binnenuit ‘geraakt’ … en vind  je eigenste bewegingen, middelen, handelingen en houdingen om kinderen hierin actief te begeleiden.

 Jean Agten was 35 jaar lector levensbeschouwing – godsdienst aan de lerarenopleiding te Brussel, 20 jaar stafmedewerker in de opleiding Bibliodrama Vlaanderen en 15 jaar nascholer (godsdienst)leerkrachten. Vandaag is hij actief als procesbegeleider en nascholer in godsdienstdidactiek, bibliodrama, interlevensbeschouwelijke communicatie, levensdansen, identiteit en zingeving.

Kleuters houden van verhalen, kleuterleid(st)ers van vertellen.

In deze werkwinkel zoeken we naar de diepere betekenis in bekende en minder bekende prentenboeken. Wat maakt dit prentenboek waarde-vol? Samen met collega’s ga je op zoek naar de diepere betekenis in een boek en ontdek je kansen om vanuit het waarde-volle verhaal de levensbeschouwelijke groei van kleuters verder te ontwikkelen.Ontdekkingen en ideeën worden verankerd in het schema van levensbeschouwelijke en religieuze groei.

Breng je jouw favoriete waarde-volle prentenboek mee?

 Veronique De Kock is pedagogische begeleider kleuteronderwijs voor de scholen van de Broeders van Liefde.

“De zon ging onder en of hij ooit weer op zou gaan was niemands zorg.” Zo eindigt Toon Tellegen zijn boek ‘De almacht van de boktor’. Niemands zorg? Of toch?

“En God zag dat het goed was. Het werd avond en het werd ochtend.” Wat is in onze godsdienstessen onze diepste zorg? Waar is het ons ‘uit-eindelijk’ om te doen? Doorprikken wij de ‘waan van de dag’ en de waarheidsaanspraken van de vrije markt en de media? Of schaffen we die godsdienstlessen toch maar beter af? Hoe kwetsbaar durven wij zijn? Hoe sterk durven wij zijn? Vandaag. In deze samenleving.

Het wordt een puzzel van ideeën, flarden van vandaag en morgen. Een puzzel voor onszelf en onze kinderen. Want natuurlijk laten wij hen niet alleen! En natuurlijk worden wij ook zelf niet alleen gelaten… De samenleving hier en nu, de bijbels-christelijke traditie, de godsdienstles… Hoe gaat dat dan? Een uitdagende oefening… in bescheidenheid ook…

 Hein Van Renterghem startte als leraar godsdienst in het secundair onderwijs, werd daarna docent godsdienst aan de lerarenopleiding lager onderwijs van de KAHO Sint-Lieven (nu Odisee) en werd later hoofd van die opleiding. Hij ging vervolgens aan de slag in de inspectie-begeleiding rkg, eerst in het lager onderwijs in het bisdom Gent en sinds enige tijd als coördinator van de inspectie rkg voor het lager en secundair onderwijs in Vlaanderen.

Rituelen en symbolen nemen in het leven van kinderen een belangrijke plaats in. Ze bieden een gevoel van veiligheid en vertrouwen. Kinderen kunnen hierdoor uitdrukking geven van wat in hen leeft in verbondenheid met de kleine en grote wereld.

Binnen godsdienstige ontwikkeling zoeken we naar rituele belevingskansen in onze godsdienstlessen-(momenten).

 Sabien Lagrain is inspecteur-adviseur RKG in het bisdom Brugge. Regelmatig geeft zij workshops die de rijkdom aan belevingskansen in het godsdienstonderwijs behartigen.

Tijdens deze werkwinkel ontdekken we samen de rijkdom van verstilling. Kinderen kunnen innerlijk geraakt worden door stilte en meditatie. Ze worden vertrouwd met wat binnen in hen leeft. Wie stil wordt, leert nieuwe dingen te ontvangen. Jezus trok zich vaak terug in de stilte van de natuur om tot zijn Vader te bidden. Kinderen hebben voor hun stilte-ervaringen mensen nodig die ze vertrouwen en die hen begeleiden. We gaan actief stilte- en meditatieve oefeningen ervaren en beleven.

 Lutgard Croonenborghs was actief als leermeester RKG en als inspecteur-adviseur RKG in het aartsbisdom.

In de workshop 'De kijktafel, geloofscommunicatie zonder woorden' zal aan de hand van een model van Trees Andre en de manier waarop het symbolisch bewustzijn een rol speelt bij religieuze- of godsdienstige groei, worden belicht hoe een kijktafel een rol kan spelen in het godsdienstonderwijs. Aan de hand van concrete voorbeelden laten we zien wat een kijktafel is en hoe je deze bedenkt en maakt. Verder gaan de deelnemers in de tweede helft van de workshop zelf een kijktafel maken om de Lente/Paastijd zichtbaar te maken in de klas. Aan het eind van de workshop zullen we elkaars kijktafels bekijken en nabespreken.

 Ellie Keller is als catecheet enkele jaren werkzaam geweest in het voortgezet onderwijs en als parochiecatechese. Als theoloog heeft zij diverse pastorale functies bekleed in het bisdom Utrecht, waaronder opbouwwerkster parochiecatechese dekenaat Montferland, parochiepastor, presentiepastor en de eindverantwoordelijke voor de parochiecatechese bij de Diocesane Pastorale Dienst Utrecht. Vanaf 2004 maakt zij kijktafels voor www.geloventhuis.nl. en zij is de auteur van 'het Kijktafelboek' ( Adveniat/Baarn, 2014)   

Zoals in veel films en verhalen zit er vaak een religieuze laag in de tekenfilms van Walt Disney. Hierin liggen veel kansen vervat tot een levensbeschouwelijk gesprek. Aan de hand van scènes uit verschillende Disney-ontdekken we dat aanknopingspunten voor een geloofsgesprek overal te vinden zijn. In dit geval hebben we het over animatiefilms, maar eigenlijk kun je tekenen van Gods aanwezigheid ook vinden in de natuur, in ons omgaan met anderen, en ja, in allerlei culturele producten. Doel van de workshop is om leerkrachten bewuster van te maken van zulke ‘vindplaatsen van God’ in hun eigen omgeving, en om tips aan te reiken voor hoe je aan de hand hiervan geloof ter sprake kunt brengen met kinderen.

Tim Schilling is theoloog, redactielid van Geloven thuis en medewerker van het Centrum voor Parochiespiritualiteit. 

Op een visuele manier kan men de Goede Week/Pasen aanwezig brengen in de school zonder er veel woorden aan toe te voegen. Het beeld is er en kan voor zichzelf spreken. Op een centrale plaats in de school/klas kan het een blikvanger zijn die uitnodigt tot stilte, verdieping, verbondenheid, …

In deze werkwinkel worden een aantal inspirerende voorbeelden aangereikt. De deelnemers gaan eveneens actief aan de slag met allerlei materialen om een kijktafel op te bouwen.

 Vanuit haar jarenlange praktijkervaring als leerkracht bouwde Myriam De Backer expertise op in het werken met beelden om tot rust, verdieping en verbinding te komen. Thans is zij als inspecteur-adviseur RKG verbonden aan het bisdom Gent. 

Daar staat het dan op het bord in grote mooie letters: “God = Liefde”. Iedereen is het er over eens. Je kunt daar ook niet tegen zijn. Dat is toch zo!

En toch krijg je het niet echt warm van die uitspraak. Kinderen hebben daar niet meteen iets mee. Het zal wel waar zijn, maar ze voelen het (nog) niet. Het doet weinig met hen. Een kind zei ooit aan de juf: “Dat is fijn voor God, maar ik merk daar niets van!” Is er ook een manier van spreken over God die verbinding maakt met ervaringen van kinderen? Een manier van spreken die beroert en uitdaagt. Daar gaan we in de sessie naar op zoek.

 Rik Snijkers startte als godsdienstleerkracht in het secundair onderwijs. Na een aantal jaren werd deze opdracht gecombineerd met opdrachten als praktijklector voor de aggregatie aan het Centrum voor de academische lerarenopleiding, faculteit godgeleerdheid, K.U. Leuven, docent godsdienst aan de lerarenopleiding van de Provinciale Hogeschool Limburg en docent godsdienstwetenschap in het graduaat in het bibliotheekwezen en documentaire informatiekunde aan de Vrije Leergangen Limburg, Onderwijs voor sociale promotie.

Later stapte hij over naar een opdracht als pedagogisch begeleider bij het Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs (VVKBaO) met als opdracht de ontwikkeling van OKB (eerste editie) en het opzetten van nascholingen daarrond. Sinds 2003 is hij aan de slag bij de inspectie-begeleiding RKG voor het basisonderwijs in het bisdom Hasselt. 

Ben je op zoek naar een creatieve, speelse en ervaringsgerichte manier om Bijbelverhalen te verkennen met kinderen, jongeren of volwassenen?
Misschien hoorde je al spreken over Godly Play?

De verteller spreekt de nieuwsgierigheid en verbeelding van kinderen aan om zo samen met hen een rijkdom van betekenissen te ontdekken in de verhalen. Kinderen mogen leren en ontdekken hoe alle verhalen van God en mensen op een of andere manier verbonden kunnen zijn met hun eigen levensverhalen.

Nieuwsgierig? Je bent welkom in deze kennismakingssessie waarin we samen op verkenning gaan.

 Kathleen Hoebregts is als docente RZL en godsdienst verbonden aan de lerarenopleiding van UC Leuven-Limburg. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Uit veelvuldige contacten met leerkrachten, bleek de voorbije jaren dat er nogal wat vragen bestaan over een goede methodiek om het vak rooms-katholieke godsdienst te geven aan jongeren met ASS.

Tijdens deze Workshop maken we kennis met de ASS-caleidoscoop. De caleidoscoop geeft duidelijk de dynamiek aan en de mogelijke veelheid aan inrijpoorten om jongeren op weg te helpen in hun levensbeschouwelijke groei vanuit de weg die het leerplan aangeeft.

Werken met godsdienstige componenten en met levensbeschouwelijke vaardigheden als hulpmiddel om de ontwikkelingsdoelen van het leerplan te realiseren op het niveau van het kunnen van de leerlingen is het uitgangspunt. Door aan de levensbeschouwelijke vaardigheden ‘ASS-knipperlichten’ toe te voegen, brengen we het leerplan en zijn mogelijkheden dichter bij de leefwereld van de jongere met ASS. Zo kunnen (beginnende) leerkrachten godsdienst een hulpmiddel hanteren voor het aftoetsen van impulsen bij de ingrediënten van het leerplan. Uiteraard is er tijdens de workshop plaats voor uitwisseling van ervaringen!

 Martine Van Dun is leraar ASV en godsdienst in het buitengewoon secundair onderwijs. Tevens is ze inspecteur-adjutor voor het vak RKG in de regio Antwerpen en schoolbegeleider in de regio Antwerpen voor de BuSO-scholen.

De laatste jaren kennen yoga, mindfulness en meditatie een stevige opmars in Vlaanderen, ook in de kleuterklas. Ook het godsdienstonderwijs implementeert yoga, mindfulness en meditatie om kinderen vanuit de beleving te laten kennismaken met de inhouden van het Werkplan Godsdienst.

Yoga, mindfulness en meditatie zijn immers op zich geen ‘godsdienst’, maar het zijn hulpmiddelen om de godsdienstactiviteiten te ontplooien bij de kinderen.

In deze sessie kan je zelf ervaren hoe je godsdienstactiviteiten  kan verrijken met kleuteryoga, mindfulness en de bewegingspedagogiek van Veronica Sherborne. Op een speelse  en creatieve manier kan je kennis maken met deze verschillende disciplines. Er is een aanbod van werkhoudingen die gaan van yogahoudingen, ademspel, dans, muziek en expressie, massage, ontspanning, verhaal, visualisatie, zintuigspel, stiltespel, concentratiespel, contactspel….

Na deze werkwinkel kun je direct met de inhouden aan de slag in je kleuterklas.

 Liesbet Celis is kleuterleidster en kinderyogadocent. Zij verzorgt regelmatig workshops en nascholingen rond kleuteryoga, mindfulness en Sherborne in het kader van godsdienstactiviteiten.

Zie info voormiddagsessie.