Wil je op een korte en krachtige manier kennismaken met Verbindende/Geweldloze Communicatie? Het model 'NonViolent Communication' van Marshall Rosenberg wordt wereldwijd succesvol gebruikt in de politieke, de economische en sociale wereld, ... maar ook in persoonlijke relaties en bij het oplossen van conflicten.

In het nieuwe Zill-leerplan vind je onder het ontwikkelveld 'Socio-emotionele ontwikkeling' heel wat stappen van Verbindende Communicatie (Relationele Vaardigheden - Omgaan met gevoelens en behoeften - Inlevingsvermogen).

In de godsdienstles wordt dit model onder andere gebruikt om dieper in te gaan op de belevingswereld van personages uit Bijbelverhalen, geloofsfiguren enz. waardoor de kinderen makkelijker zullen uitgenodigd worden te spreken over hun eigen leven.

Dit model leert kinderen te spreken vanuit eigen gevoelens en behoeften, verantwoordelijkheid op te nemen voor het eigen leven en empathisch te luisteren en te communiceren met anderen.

Tijdens de sessie maken de deelnemers kennis met twee dieren die symbool staan voor Geweldloze Communicatie (giraf en jakhals) en oefenen ze op twee ‘hinkelbanen’ die kinderen op een speelse wijze vaardig maken om te spreken vanuit hun hart en empathisch te luisteren.

 Hedwig Berghmans is inspecteur-adviseur coördinator godsdienst met een grote passie voor al wat met Verbindende en Geweldloze Communicatie te maken heeft. Hij volgde opleidingen in Geweldloze Communicatie, Transactionele Analyse, NLP, meditatie, beweging en dans enz. Hij is auteur van het boek “Luisteren en spreken vanuit het hart” dat eind verscheen bij uitgeverij Averbode. Hij is actief lid van Netwerk NVC (Nonviolent Communication) Vlaanderen. http://luisteren-en-spreken-vanuit-het-hart.com/

“Wat hoort er nu allemaal thuis in een godsdienstles? Welke begin- en eindrituelen, verhalen, vertelplaten, toneel, liedjes, muziek, stilte, dans… kan ik gebruiken?

Hoe vertel ik een Bijbelverhaal? Gebruik ik een verteltheater? Hoe maak ik mijn leerlingen nieuwsgierig…

Hoe start ik mijn les… welk ritueel gebruik ik om mijn les af te sluiten? Hoe ziet een godsdiensthoekje er uit?

Wat met leerlingen die nood hebben aan een vaste structuur? Wat zit er in de Jezusdoos of mijn rituelenkoffertje? Een hoed met pluimen? Een koningsblauwe doek? Een boot … een matrozenhoed … een Jezuspop …?

 Hoe kunnen we vieren en bidden… een klasviering doen als afsluiter van een bepaald project?”

 Wanneer je een antwoord zoekt op al deze vragen, biedt deze workshop je concrete handvatten aan om mee aan de slag te gaan.

 Ria Leonaers is leerkracht aan een school voor Buitengewoon Secundair Onderwijs Type 2, OV1. Zij heeft heel haar loopbaan godsdienst gegeven zowel in het BuBaO als in het BuSO.

Sinds 2011 is zij in het aartsbisdom deeltijds inspecteur-adviseur voor het Buitengewoon Onderwijs.

Een kind kan alleen leren als het zich goed in zijn vel voelt, als het ontspannen is en zich openstelt voor het nieuwe wat op hem afkomt. Maar dit is niet altijd het geval. Hoe jong ze ook zijn, kinderen staan al heel snel onder druk. Er moet op vele vlakken gepresteerd worden en er zijn enorm veel prikkels. Yogatechniekenkunnen op een speelse en vooral niet-prestatiegerichte manier die ontspanning terug brengen. Door yogahoudingen combineren met ademhalings- en ontspanningsoefeningen leert een kind terug contact te maken met zijn lichaam en zijn geest.
Het wordt zich bewust van zijn lichaam maar ook van zijn gedachten en gevoelens.
Het leert een veilige plek in zichzelf creëren waar het altijd terug naartoe kan.

Kortom yoga in de klas helpt een kind en ook de leerkracht zich te leren ontspannen en te concentreren maar vooral zich goed in zijn vel te voelen.

Tijdens deze workshop gaan we daarenboven yogaoefeningen aan bod laten komen uit alle componenten voor levensbeschouwelijke en religieuze groei. Zo ontdekken we hoe de leerinhouden rkg met het lichaam doorleefd kunnen worden. We gaan tijdens deze sessie dus vooral zelf ervaren en doorvoelen zodat je de opdrachten onmiddellijk zelf kan toepassen in jouw klassituatie.Daarom graag kledij aandoen waar je je goed in voelt en waar je vlot in kan bewegen.

 Elke Remans heeft 11 jaar lang lesgegeven in het lager onderwijs waarvan de laatste 5 jaren als leermeester godsdienst. Tijdens deze laatste jaren was ze heel intens bezig met yoga. Zo intens dat ze uiteindelijke de stap zette om haar eigen yogapraktijk op te richten. Ondertussen heeft ze  6 jaar haar praktijk,  is ze gediplomeerd yoga-, kinderyoga- en kind-ouderyogadocent en geeft ze dagelijks yogales aan jong en oud.

Via het prentenboek ‘De muis en de muur’ van Britta Teckentrup gaan we met een andere bril kijken naar het ontwikkelveld Rooms-katholieke godsdienst.

Op verschillende vragen krijgen de leerkrachten praktische antwoorden en tools aangereikt om R.-k. godsdienst met de ZILL-bril verder te verkennen.

 Ik geef een antwoord op:

* Hoe participeert R.-k. godsdienst in Zin in leren! Zin in leven?

* Hoe maakt R.-k. godsdienst integraal deel uit van het leerplan?

* Hoe staat het ontwikkelveld R.-k. godsdienst nauw in verbinding met het ontwikkelveld Ontwikkeling van een innerlijk kompas en met de andere ontwikkelvelden.

 De leerkrachten krijgen de kans om de ontwikkelthema’s 2 tot 5 van het ontwikkelveld R.-k. godsdienst opnieuw te verkennen met heel wat praktische voorbeelden.

Hier gaan de leerkrachten zien dat de vroegere componenten herkenbaar terug te vinden zijn als ontwikkelthema’s 2 tot 5.

 Ook het ontwikkelthema 1 breng ik onder de aandacht met een heleboel praktische voorbeelden en verwijzingen, omdat dit nieuw is voor de leerkrachten.

 Bij de ontwikkelthema’s onder ‘leerinhoud niveau 2’ toon ik de drie impulsen met praktische materialen (zoals uit het Werkplan herkenbaar):

• ervaringen en belevingen;
• geloofsverhalen, geloofsbeelden, godsbeelden, Jezusbeelden;
• klasrituelen, feesten en vieringsmomenten.

Ik maak gebruik van het algemeen thema Op stap (jaarthema Leeftocht) om dit verder uit te werken.

 Ik laat hen kennismaken met de ‘ontwikkelstappen’. Op het einde van de sessie hebben we letterlijk over de muur gekeken en kunnen de leerkrachten met de bouwstenen in hun eigen klaswerking meteen concreet aan de slag.

 An Declerck mocht als kleuteronderwijzeres met veel kleuters levensbeschouwelijk op weg gaan. Vandaag deelt ze die ervaringen als pedagogisch begeleider-nascholer godsdienst in de kleuterschool.

Deze werkwinkel is een creatief speelse zoektocht naar aspecten van de eigen levensbeschouwelijke (meervoudige) identiteit bij kinderen. Hoe kun je kinderen begeleiden met plastisch beeldende materialen bij het co-construeren van hun eigen identiteit in samenspel met anderen? Als leerkracht kun je hier al doende vertrouwd raken met het toepassen van hoekenwerk, knutselen, werken met verhalen, tekenen, schilderen, kleien en andere expressievormen bij de opbouw van (inter)levensbeschouwelijkheid bij kinderen in een multiculturele samenleving.

 Jean Agten was 35 jaar lector levensbeschouwing – godsdienst aan de lerarenopleiding te Brussel, 20 jaar stafmedewerker in de opleiding Bibliodrama Vlaanderen en 15 jaar nascholer (godsdienst)leerkrachten. Vandaag is hij actief als procesbegeleider en nascholer in godsdienstdidactiek, bibliodrama, interlevensbeschouwelijke communicatie, levensdansen, identiteit en zingeving.

Zill is meer dan een leerplanconcept, en nodigt ons uit om volop aandacht te geven aan de leefwereld van de klasgroep en wat er zich afspeelt buiten de klasmuren. In deze workshop ontdekken we hoe dit zich concreet kan vertalen in de klas en hoe we een stimulerende leeromgeving kunnen creëren vanuit het vak rkg. Hiervoor benutten we alle kansen die zich aandienen om kinderen te stimuleren in hun spirituele ontwikkeling met onze eigen klasgroep en schoolomgeving voor ogen. Door middel van verschillende activerende werkvormen en materialen krijgen we zicht op hoe een stimulerende leeromgeving zijn eigen, authentieke vorm kan krijgen.Bovenkant formulier

 Inse Van Rossom bouwde als leermeester rooms-katholieke godsdienst en kinderyogadocent ervaring op in verschillende scholen. Die ervaringen deelde ze als nascholer aan het aartsbisdom in diverse workshops. Thans deelt zij haar passie voor het godsdienstonderwijs als inspecteur-adviseur RKG en schoolbegeleider voor de scholen van de Broeders van Liefde en Don Bosco.

Een diorama is een soort kijkkast, een miniatuurwereld, waarmee we een verhaal kunnen verkennen en verdiepen. Door gebruik te maken van het diorama kunnen we de jonge kinderen laten kennismaken met een (Bijbel)verhaal. Het diorama kan nadien in de godsdiensthoek worden geplaatst. Binnen het ‘zelfstandig spelen en leren’ biedt het dan ervaringskansen en evaluatiemogelijkheden aan. We maken kennis met de werkvorm – het vertellen met een diorama – en nadien gaan we praktisch aan de slag en maken we een diorama. Wil je deze workshop volgen dan dien je een grote schoenendoos mee te brengen en (basis)knutselmateriaal zoals een schaar en lijm ... en eventueel enkele peg dolls.

Myriam Haelvoet is lector rooms-katholieke godsdienst aan de lerarenopleiding kleuter- en lager onderwijs aan de Erasmushogeschool te Brussel. Daarnaast is ze ook werkzaam als leerkracht godsdienst in het lager onderwijs.

In de wereld rondom ons zijn kinderen vaak getuige van een samenleving waarin de ‘dood’ zich op vele manieren manifesteert. Onderdrukking, geweld, uitsluiting, eenzaamheid, pesten, zelfdoding, stress, … zijn hen niet vreemd. Dit kan leiden tot een angstcultuur met uiteenlopende gevolgen. In de christelijke traditie wordt de ‘steen van de angst’ weggerold. Zeker in de verhalen die vertellen over het ‘Paasgeloof’!

Wat kunnen kinderen anno 2019 via deze verhalen nog ontdekken?

Dit achterhalen we zelf aan de hand van creatieve werkvormen, oefeningen omtrent het ontwikkelen van basisideeën en via eigentijdse impulsen.

Welke vonken van HOOP komen dan bovendrijven?

Duik je mee in de Paasverhalen die vertellen over zoekende mensen die omvormen?

 Sandra Maertens deelt haar passie voor het godsdienstonderwijs als inspecteur-adviseur RKG in het bisdom Hasselt.

Hoe kijken wij naar de andere levensbeschouwingen die onze klassen bevolken ? Moet elk kind mee bidden en vieren ? (Wij zijn toch een katholieke school !) Staren we ons blind op de verschillen of zijn er kansen tot verbinding ?

We verkennen de basisfundamenten van de islam. Staat deze islam werkelijk zo ver van onze godsdienst of gaat het vooral om culturele verschillen ? Hoe bidden zij ? God of Allah ? Jezus of Isa ? Maria of Marjam ? Vasten of ramadan ? Een kijk op de schepping ? Hoe kijken wij naar geboorte, groei en sterven ?

En vooral: welke mogelijkheden bieden deze gelijkenissen en verschillen in de dagelijkse klaspraktijk ?

We zoeken samen naar een goede houding binnen het ideaal van de katholieke dialoogschool.

 Als regent Nederlands-Engels-godsdienst gaf Chrétien Vermachelen gedurende 25 jaar godsdienst in het middelbaar onderwijs. Daarna was hij 10 jaar directeur in een basisschool. Momenteel is hij reeds 5 jaar actief als inspecteur-adviseur RKG in het bisdom Gent.

Het leerplan RKG werd ingekanteld in het zill-leerplan. Maar … wat maakt het versch(z)il? In deze werkwinkel ontdekken we samen (1) de manier waarop het leerplan godsdienst in het zill-leerplan werd opgenomen. De opbouw van het veld RKG wordt verkend aan de hand van concrete werkvormen die je ook in de klas kan toepassen. Gaandeweg (2) onderzoeken we zo ook welke kansen het zill-leerplan biedt om RKG zo te brengen dat het kinderen én leerkrachten vandaag beroert en uitdaagt zodat het ‘zin geeft’.

 Sophie Veulemans was leermeester RKG en is thans inspecteur-adviseur RKG in het bisdom Mechelen-Brussel. Ze coördineerde mee de inkanteling van het leerplan RKG in het zill-leerplan.

In de workshop 'De kijktafel, geloofscommunicatie zonder woorden' wordt ingegaan op het belang van een goed gevuld en actief symbolisch bewustzijn in relatie tot religieuze of godsdienstige groei en hoe je daar in de klas vorm en inhoud aan kan geven met behulp van een kijktafel. Aan de hand van concrete voorbeelden laten we zien wat een kijktafel precies is en hoe je deze zelf kunt bedenken en maken. We gaan zelf - met behulp van het aanwezige materiaal - aan de slag om een kijktafel te maken bij een van de feesten van de lente: Pasen, Hemelvaart of Pinksteren. We bespreken deze kijktafels samen.

 Ellie Keller- Hoonhout (1956) is theologe met speciale aandacht voor geloofscommunicatie en de werking van symbolen. Ze is werkzaam geweest in diverse pastorale functies in het bisdom Utrecht. Tevens is ze auteur van het Kijktafelboek (Adveniat/Baarn 2014) en sinds 2004 redactielid van www.geloventhuis.nl/www.geloventhuis.be, waar zij  de verantwoordelijke is voor de uitwerking van de kijktafels bij het periode-thema.

Ben je op zoek naar een creatieve, speelse en ervaringsgerichte manier om Bijbelverhalen te verkennen met kinderen, jongeren of volwassenen?
Misschien hoorde je al spreken over Godly Play?

De verteller spreekt de nieuwsgierigheid en verbeelding van kinderen aan om zo samen met hen een rijkdom van betekenissen te ontdekken in de verhalen. Kinderen mogen leren en ontdekken hoe alle verhalen van God en mensen op een of andere manier verbonden kunnen zijn met hun eigen levensverhalen.

Nieuwsgierig? Je bent welkom in deze kennismakingssessie waarin we samen op verkenning gaan.

 Kathleen Hoebregts is als docente RZL en godsdienst verbonden aan de lerarenopleiding van UC Leuven-Limburg.

Daar staat het dan op het bord in grote mooie letters: “God = Liefde”. Iedereen is het er over eens. Je kunt daar ook niet tegen zijn. Dat is toch zo!

En toch krijg je het niet echt warm van die uitspraak. Kinderen hebben daar niet meteen iets mee. Het zal wel waar zijn, maar ze voelen het (nog) niet. Het doet weinig met hen. Een kind zei ooit aan de juf: “Dat is fijn voor God, maar ik merk daar niets van!”

Is er ook een manier van spreken over God die verbinding maakt met ervaringen van kinderen? Een manier van spreken die beroert en uitdaagt. Daar gaan we in de sessie naar op zoek.

 Rik Snijkers startte als godsdienstleerkracht in het secundair onderwijs. Na een aantal jaren werd deze opdracht gecombineerd met opdrachten als praktijklector voor de aggregatie aan het Centrum voor de academische lerarenopleiding, faculteit godgeleerdheid, K.U. Leuven, docent godsdienst aan de lerarenopleiding van de Provinciale Hogeschool Limburg en docent godsdienstwetenschap in het graduaat in het bibliotheekwezen en documentaire informatiekunde aan de Vrije Leergangen Limburg, Onderwijs voor sociale promotie.

Later stapte hij over naar een opdracht als pedagogisch begeleider bij het Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs (VVKBaO) met als opdracht de ontwikkeling van OKB (eerste editie) en het opzetten van nascholingen daarrond. Sinds 2003 is hij aan de slag bij de inspectie-begeleiding RKG voor het basisonderwijs in het bisdom Hasselt.

In deze werkwinkel gaan we aan de slag met een overkoepelend (school)thema “1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7, de natuur is ons gegeven”. Hierbinnen vinden we in het raamplan 3 projecten die ons kunnen inspireren:

-         A7 Waw, hoe mooi die natuur.

-        M6 Natuur: seizoenen, aarde, vruchtbaarheid

-        E6 Natuur, gave en opgave.

We staan stil bij elke fase van handelingsplanning om het thema uit te werken op maat van de eigen groep(en).

In de doelenfase gebruiken we de ZiLL-selector om te focussen en verkennen we ook de specifieke leerlijnen binnen het ontwikkelveld RKG. (Leerlijnen als aanvulling bij het raamplan RKG voor het buitengewoon onderwijs). De meegebrachte bronnen en materialen kunnen inspireren om de focusdoelen verder uit te werken. 

 Els Van Schelvergem bouwde tien jaar ervaring op in de auti-klas van type 2 en was twee jaar directie in type 1. Sinds 2010 is ze pedagogisch begeleider voor Katholiek Onderwijs Vlaanderen - dienst curriculum en vorming team BuO. Eerst was ze daarbij verantwoordelijk voor pastoraal, identiteit en godsdienst. Nu staat zij in voor type 9 en de doorontwikkeling van Zin in leren! Zin in leven! voor leerlingen met een ontwikkelingsleeftijd van 0-2,5.

Ooit kleurden feesten en rituelen, symbolen en sacramenten de seizoenen van het jaar en de kernmomenten van het leven. Maar oude gewoonten vervagen. De kinderen (en de ouders) van vandaag zijn vaak niet meer vertrouwd met de traditionele rituelen en vinden vaak geen aansluiting met een parochie of geloofsgemeenschap.

Of hun levensbeschouwelijke achtergrond is heel anders gekleurd …

Toch zijn er ook in een kinderleven zoveel momenten die om aandacht vragen, om zegen en verzoening, om betekenis in woord, gebaar en symbool. Via deze werkwinkel willen we jouw “rituele creativiteit” prikkelen. Vanuit onze rijke ervaring geven we een klein stukje inhoudelijke achtergrond en laten we je vooral uitgebreid proeven van rituelen als streepjes op een tijdslijn om het leven te kleuren en te ordenen... Neem gerust al een kijkje op onze website. https://www.hetleerke.com/rituelen.html

 Jes Bouwen was 30 jaar godsdienstleerkracht, nu is ze coördinator en medewerker in vzw Het Leerke, een kleine organisatie die zich toelegt op het begeleiden van mensen en groepen met speelse,  creatieve werkvormen in allerlei zingevingsprojecten. Bibliodrama en het ontwerpen van rituelen op maat van groepen en mensen behoren tot hun belangrijkste activiteiten. 

Zie info voormiddagsessie.

Zie info voormiddagsessie.

Zie info voormiddagsessie.

Deze werkwinkel wordt interactief opgebouwd. We proberen een Bijbelverhaal als thema om te zetten naar een BC vanuit Zin in leren, zin in leven. Welke focus kan je leggen? Welke Bijbelverhalen kunnen hiervoor in aanmerking komen? Op welke manier bouw je een BC op? Vanuit deze vragen gaan we praktijkgericht aan de slag.

Els Mertens was jarenlang docent godsdienstdidactiek in de lerarenopleiding lager onderwijs. (Thomas More) Sinds 2005 is ze docent godsdienstdidactiek kleuteronderwijs (Odisee campus Brussel). Momenteel is ze aan de lerarenopleiding van Odisee ook verbonden als opleidingshoofd kleuteronderwijs.

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Zie info voormiddagsessie. 

Na de werkwinkel ga je met een ‘pfff, niet evident- maar oh zo belangrijk’-gevoel weer naar je klas. Hier worden werkvormen aangereikt die niet zo moeilijk zijn om met een groep kinderen aan de slag te gaan maar die wel heel wat teweeg kunnen brengen. Door in ontmoeting en in dialoog met de kinderen de methodieken op te bouwen draag je als leerkracht bij tot de verruiming van de levensbeschouwelijke en spirituele kijk (generiek doel IKlg2 in het zill-leerplan).

Wie zich in de koude wintermaanden wil warmen voor de open haard, zorgt eerst dat hij comfortabel kan zitten: er wordt hout aangehaald en gestapeld, het vuur wordt aangestoken, deuren worden gesloten zodat de warmte niet kan ontsnappen, een stoel wordt dicht bij het vuur gezet… Zo is het ook als je met kinderen een eerder ‘koud’ thema als rouw en verlies bespreekbaar wil maken. Je zorgt voor een ‘warm’ klimaat zodat kinderen zich op hun gemak voelen en zich durven nestelen … Tijdens de periode van Allerheiligen en Allerzielen passen we methodieken toe die ervoor zorgen dat kinderen kunnen openkomen voor de symboliek, geloofstaal (aan de hand van Bijbelverhalen), rituelen (gekoppeld aan rouw en verdriet) in het leven van mensen, van Christenen en deze mee beleven (generiek doel RKgs3 in het zill-leerplan).  Kinderen durven hun binnenkant laten zien, op voorwaarde dat ze dat in een veilige omgeving kun­nen doen. Als het voor hen duidelijk is dat er respect is voor hun verhaal, als ze op hun eigen manier en op hun eigen tempo mogen verder gaan, dan durven ze – zij het misschien in heel kleine stapjes – zich uiten. Niet elk kind doet dat even goed met woorden. Gewoon doen werkt meestal beter… en daarna kan er (misschien) nog gepraat worden …

 Katrin Ceulemans is verbonden aan de lerarenopleiding lager onderwijs van UCLL,. Daar behartigt ze de cursus didactiek rooms-katholieke godsdienst.

Samen onderzoeken we verschillende werkvormen om met kinderen te komen tot filosoferen. We ondervinden wat je als leerkracht kan doen om ondersteunend en helpend te zijn in het op gang brengen van dialoog. Hoe kan je die gesprekken van oppervlakkig laten evolueren naar diepgaand. We staan ook even stil bij waarom filosoferen met kinderen zo belangrijk is in hun levensbeschouwelijke en religieuze groei.

 Peter Den Otter is als docent rkg verbonden aan de lerarenopleiding UCLL.

Zie info voormiddagsessie.

Zie info voormiddagsessie.